‘Avrupa’nın Bahçesi’ kurudu: Zeytinyağına artırım yolda

‘Avrupa’nın Bahçesi’ denilen İspanya’da yaşanan kuraklık en fazla zeytin üreticisini vurdu. Kuraklık nedeniyle ülkede yeşil alanların tükenmek üzere olduğu ve zeytinliklerin de kuruma tehlikesi içinde olduğu belirtiliyor.

Güney İspanya’ya kadar uzanan zeytin ağaçlarıyla dolu verimli ovalar, bu ülkenin global zeytin yağı arzının yaklaşık yarısını tedarik ederek dünyanın en büyük zeytinyağı üreticisi olmasını sağladı. Fakat İspanya tarihinde kaydedilen en şiddetli kuraklık nedeniyle “yeşil altın” giderek daha nadir rastlanır hale geliyor. Bu yılın rekoltesi şimdiden yaklaşık üçte bir oranında düştü ve hâlâ yağmur belirtisi yok.

İspanya’nın tüm yağ üretiminin yarısını yapan Jaén eyaletindeki Interóleo fabrikasında, zeytin yağları “İspanya’da üretilmiştir” etiketleri yapıştırılmak üzere konveyör bandından geçerek cam ve plastik şişelere püskürtülüyor. Lakin İngiltere dahil çok sayıda ülkeye ihracat yapan tesis, üretimin düştüğüne; fiyatların yükseldiğine ve durumun global besin krizini şiddetlendirdiğine şahit oluyor. BBC News’ten Mark Lowen Endülüs’te yaşanan kuraklığı inceleyerek yazdı.

SON BİN 200 YILIN EN ŞİDDETLİ KURAKLIĞI

Francisco Elvira, sıcaktan kavrulmuş zeytinlikte ilerlerken neredeyse çıplak ağaçlardaki küçük meyveleri incelemek için duruyor. “Şunlara bak” diyor çaresizce ve şöyle devam ediyor:

“Bu mevsimde hasada hazır zeytinlerle dolu olmaları gerekiyor fakat boşlar. Ve bu, önümüzdeki yıl süpermarketlerde satılacak olan zeytin yağını üreteceğimiz mahsül.”

İspanya için hayati değerdeki dalın tehlikede olduğuna inanan kooperatif lideri Juan Gadeo, “Zeytin yağı alıcıları geçen yıla nazaran zati üçte bir oranında daha fazla ödüyorlar – kuraklık fiyatları daha da artıracak” diyor ve ekliyor:

“Rekoltedeki düşüşle birlikte birtakım personelleri işten çıkarmak zorunda kalabiliriz. Ortamızda depresyon ve belirsizlik hissi hakim. Bir yılı daha bu türlü geçirmemiz tam bir felaketle sonuçlanabilir.”

Son araştırmalar İber yarımadasının kimi kısımlarının son 1200 yılın en şiddetli kuraklığını yaşadığını gösteriyor ve tarım bölümünde de misal bir tablo var. İspanyol çiftçiler, Ukrayna savaşının tesiriyle ayçiçek yağı arzında yaşanan düşüşü dengelemek için yılın başından beri daha fazla ayçiçeği ekiyorlar. Lakin güneşe tapan bir çiçeğin de yağmurun kutsamasına gereksinimi var. Kuraklık yüzünden ne ayçekirdeği ne de yağı yetişiyor, yalnızca bir yığın buruşmuş ekin var.

‘YAĞMUR YAĞMAZSA EKİM YAPMANIN MANASI YOK’

Isabel Villegas, sıcaktan kavrulmuş tarlalarından meyyit ayçiçekleri koparırken yine ekim yapıp yapmayacağını şu sözlerle anlatıyor:

“Yıl sonuna kadar yağmur yağmazsa, daha fazla ekim yapmanın bir manası yok. Bu, hasat yapılmadan toprağa para gömmek üzere olur. Şimdilik yağmur yağması da beklenmiyor.”

Küresel Kuraklık Gözlemevi’nin yakın tarihli bir raporu, Avrupa’nın son 500 yılın en şiddetli kuraklığını yaşadığı sonucunu paylaştı. Kıtadaki birçok ülke orman yangınları ve sıcak hava dalgalarıyla uğraş ederken İspanya bilhassa bu iklim olaylarından berbat etkilendi.

Avrupa Orman Yangını Bilgi Sistemine nazaran, İspanya’da bu yıl 270 bin hektardan fazla alan yandı. Çok sıcaklık ve yağış eksikliği, İspanya’nın doğal su rezervlerinin düzeylerinde çarpıcı bir düşüşe yol açtı. Güneydeki Malaga yakınlarındaki Vinuela rezervuarı, kapasitesinin yüzde 10’unun biraz üzerinde. Ülkenin başka bölgelerinde ırmaklardaki su buharlaştıkça, uzun vakittir suların altında gömülü olan ortaçağ kıyı köyleri ortaya çıktı.

DENİZ SUYU ARITILARAK TARIM YAPILIYOR

İspanyol hükümeti su kıtlığı tahliline katkıda bulunması hedefiyle okyanus suyunu arıtan tesislerinin kapasitesini ve sayılarını artırıyor.

Almeria kıyı kasabasının yanındaki Campo de Dalias’ta, deniz suyunun pompalandığı mağaraya misal tesise götürüldük. Çekilen suyun yarısının tuzu arıtılırken öteki yarısı ek tuzu emmek için kullanılıyor ve etrafa ziyan vermeden okyanusa geri bırakılıyor. Tesis her gün 90 bin metreküp pak su üretiyor, lakin dört yıl içinde bu ölçünün yaklaşık 130 bin metreküpe çıkarılması istendi.

Tesisin etrafındaki alanlar, meyve ve sebzelerin üretildiği seralarla çevrili. Arıtma tesisinde üretilen suyun yarısı buradaki mahsulleri sulamak için kullanılıyor. İspanya, Avrupa Birliği’ndeki öteki tüm ülkelerden daha fazla meyve ve zerzevat üretiyor. Birtakım bilim insanları bu üretimin sorunun bir kesimi olduğunu savunuyor:

“Akut su kıtlığı çağında, bu ülke artık ‘Avrupa’nın bahçesi’ olmayı kaldıramıyor.”

‘MEVCUT SU İDARESİ MODELİ SÜRDÜRÜLEMEZ’

Julia Martinez ülkenin su idaresi modelinin artık sürdürülemez olduğunu düşünüyor. Yeni Su Kültürü Vakfı’ndan Julia Martinez “İspanya’da ziraî sulama yapılan toplam alan ölçüsü son on yılda hem yasal hem de yasadışı olarak arttı” diyor. Martinez, ülkenin mevcut su idaresi modelinin sürdürülemez olduğuna inanıyor:

“Arazinin sulanması tüm su kaynaklarının yüzde 85’ini tüketiyor. Geriye kalan yüzde 15’lik kısım ile, kimileri daha yüksek önceliklere sahip olan su gereksinimlerinin tamamını karşılamak mümkün değil. Dengeyi değiştirmedikçe ırmaklarımızın durumunu güzelleştiremeyiz yahut iklim değişikliğine ahenk sağlayamayız.”

Çatlamış topraklar, kurumuş ırmaklar, kurumuş mahsuller: İspanya’nın güçlü toprakları, insan faaliyetlerinden kaynaklanan iklim acil durumu nedeniyle fakirleşiyor. Bunun gezegenimize ve cebimize maliyeti giderek artıyor. Ve Endülüs’ün hoş fakat sıcaktan kavrulmuş ovalarında hala yağmur beklenmiyor.